Ko’krakdan boqishda onada uchraydigan qiynichiliklar:
- Surgichlarning notugri shakllanishi: ular kichkina, yassi, kukrak bezi ichiga tortilgan va x.k. bulishi mumkin (Sut bezi surgichlarining notugri shakli va ularning knchik kattallikda bulishi kup xollarda onaning infantilligi bilan kuzatilib, gipogalaktiya, ayrim vaktlarda esa agapaktiya bilan birga xam kechishi mumkin. Agar onada sut bezi surgichi yassi bulsa, xomiladorlikning oxirgi 2-3 xaftasida ona xar kuni 2-3 minutdan kukrak bezi surgichlarini extietkorlik bilan siypalab tashki tomonga chuzib-chuzib turishi kerak. Bunda albatta ona kullari va surgich toza bulishi shart. Agar onadagi sut mikdori etarli va bolani emish intensivligi yaxshi bulsa ounday xollarda emizishni surgich uchun muljallangan maxsus plastikli yoki shishali moslamalar yordamida bokilishi xam mumkin. Lekin bu usul bilan bokilganda ona sut bezlaridagi koldik sut mikdorini kup bulishini nazarda tutib, unda kolgan sutni sogib koshikcha yordamida bolaga berish tavsiya etiladi.
- Surgichlarni yorilishi va shilinishi. Bular eng kup uchraydigan kiy-nichlliklardir. Engil xollarda surgichga maxsus moslamalar kuyish yuli bilan emizish, ogir xollarda esa vaktincha 2-3 kunga emizishni tuxtatiladi. Bolani fakat soglom kukrakdan bokish tavsiya etiladi, bemor kukrakdagi sut esa sogib tashlanishi kerak, aks xolda bu mastitga olib kelishi mumkin. Surgichlar yorilganida utkaziladigan davo choralari bir kator bulib, lekin ardan kup xollarda ijobiy natija 1-5% sintomisin linimentini, 0,2% urasilin malxamini, kollonxoe malxamini, kalendula malxamini xamda xlarofiliptning 2% yogdagi eritmasini kullaganda erishish mumkin. Yukorida kursatilgan dorivor moddalarning birortasi toza steril salfetkaga surtilib xar bir emishdan (agar bola emizilaetgan bulsa) keyin va tunda surgich soxasiga kuyiladi. undan tashkari sariksimob lampalari erdamida xam nurlash tavsiya etiladi. Surgichlarni erilishini oldini olish uchun, ona kukrakdan toki bolada sunn xarakatlari butunlay tugamagunga kadar olmasdan turishi kerak. Agar bu xolat kuzatilmasa ona bolani burnini oxista kisishi yoki ogiz burchagi soxasidan rgich yunalishida bola ogziga kichkina barmogini kiritib ana undan sung surgichlar oxista ajratib kuyish tavsnya etiladi.
- Sut bezlarining fiziologik dagallashishi. Ayrim xollarda ona sut bezrida kon, limfa, sut dimlanishi xisobiga bosim ortadi va ularning taranglanishiga olib keladi. Bu uz navbatida bolani emishini kiyinlashtiradi. Kurakdagi bosim ortishi xisobiga xosil bulgan taranglashishni ozgina mikdordagi sutni sogib tashlash xisobiga pasaytirilishi mumkin.
- Sut bezlarini patologik dagallashishi. Ayrim xollarda sut bezlarini kukrakda ogrik, bolani emishini kiyinlashishi bilan kechuvchi patologik dagallashishi kuzatiladi. Buning asosiy sababi kukrak bezlarida sut ajratish refleksining susayib ketishi xisobiga sutning yigilib kolishidir. Bu xolatni davolash uchun esa kuyidagi tartibdagi davoni utkazish tavsiya etiladi.
Bu xolatning birinchi belgilari paydo bulishi bilan kuzi yorilgan onalarra 0,5 ml (2,5 ME) pituitrin “R” (xomiladorlikning oxirida toksikoz bulsa tuitrin “M”) yoki oksitosin 0,4 ml (2 ME) 2 maxal mushaklar orasiga emizishdan oldin yuboriladi. Ona organizmida gormon 6 – 8 minut ichida parchalanadi. Shuning uchun gormon yuborishdan keyin bolani tez emizish kerak, chunki emizmaslik laktasiyaga salbiy tasir kursatadi.
Sut bezi yullarinnng berkilishi ayrim xollarda sutning kuyuklashishi xisobiga bir yoki ikki, ayrim xollarda esa undan ortik bulak sut yullarinnng tilib kolishi kuzatiladi. Bu kukrakdagi taranglikni ortishi: ogrik, ayrimlarda esa sut yuli berkilib kolgan segmentlar soxasida giperemiya bilan kuzatiladi. Odatda sut yullariniig berkilib kolishi emizishning oxirida xosil bulgan sutdan bushalmaslik yoki sogilganda sutni oxirigacha sogib olmaslik, xamda shzishlar urtasidagi intervalning uzok bulishi xisobiga kuzatiladi. Bunday elatlarda bolani kukrakdan tez-tez emizish, engil siypalash, issik kompress kuyil ijobiy natija beradi.
Mastit-sut bezlarining yalliglanishi. Tugrukdan keyingi (po-stlaktasion) mastit emizikli onalarda kup uchraydigan yiringli yalliglanish bilan kechuvchi kasallik bulib, bunda ona bilan bir katorda bola xam kiynaladi. Sut bezlari aoliyatini buzilishi, sutning sifatini uzgarishi bola organizmini karshiligini pasayishiga, ona bilan bolaning doimiy birgaligi esa bolaning yiringli vakfial kasallikka chalinishi xavfini yanada ortiradi.
Tugrukdan keyingi mastitning asosiy kuzgatuvchisi stafilakokk bulib, bu ikrob nafakat jaroxatlangan kukrak bezida (80 – 85%) balki soglom kukrakda xam
K40 – 50%) bemor onalarda aniklanishi kuzatilgan.
Mastit asosan 1-chi marta kuzi yorayotgan onalarda 2-3 va undan ortik marta tukkan onalarga nisbatan kuprok uchraydi. Bunda bemor onalarda isitmaning kutarilishi, ichki zaxarlanish belgilari paydo buladi.
Davosi antibiotiklar, asosan stafilakokklarga tasir etuvchi (gentamisin oksasillin, deporin, metisillin, linkomisin va x.k.) dan, xamda dezintoksikasiya utkazishdan iborat. Ayrim xollarda esa maxallii jarroxlik muolajalari xam utkaziladi.
Yiring mastitda kukraddan bokish man etiladi. Jaroxatlangan kukrakni tinch kuyish, xosil bulayotgan sutni esa oxista sogib tashlash tavsiya etiladi. Mastitda soglom ona kukragida xam stafilakokk aniklanganligi tufayli bolani vaktincha kukrakdan bokmaslik maksadta muvofik. Sutni (soglom kukrakdagi) sogib pasterizasiya kilib undan sung bolani bokiladi. Mastitdan keyin kukrakdan bokishni kayta tiklash (sut bulsa) xar bir xolda individual xal kilingani makul, bunda albatta jarayonining ogirligi va sutning bakteriologik tekshiruvi natijalari xisobiga olinishi kerak.
Galaktoreya – sut bezlaridan sutni uz-uzidan doimo okib turishi. Bu onada xosil bulayotgan sut mikdorini kupligidan dalolat bermaydi. Aksincha bu belgi asosan gipogalaktiyaga olib keladi. Shuning uchun bunday onalarning bolalari olayotgan sut mikdori doimo nazorat kilib turilishi kerak.
Bu patologik xolatni davolovchi effektli choralari xali yuk. Lekin bunda doimo ajralib turaetgan sut xisobiga ona kukrak bezi surgichlarini shikastlanishini oldini olish choralarini (surgichlar soxasiga toza almashtirib turiladigan salfetkalar kuyish) kurish kerak buladi. Agar onada yurak kontomir sistemasi kasalliklari va kon bosimi yukori bulmasa efedrin (kukuni 0,05 gr 2-3 marta sutkada) yoki adrenalin 0.1% – 0,3 ml teri ostiga kuniga 2 martadan foydalanish mumkin. Adrenalin va efedrin surgichlar va sut bezi bulaklari yullaridagi mushaklarni kiskartiradi.